1 Beleving van seksualiteit en intimiteit
Dit eerste hoofdstuk gaat over datgene waarmee seksualiteit en intimiteit begint en eindigt: de persoonlijke beleving van mensen. De belangrijkste begrippen – intimiteit, erotiek en seksualiteit – worden gedefinieerd. Er wordt een keuze gemaakt voor seksueel taalgebruik. Het verschil tussen geslacht en gender – genderidentiteit en genderexpressie – wordt behandeld. Seksuele gerichtheid – heteroseksualiteit, biseksualiteit, homoseksualiteit, aseksualiteit – en genderdiversiteit komen ruim aan bod. In een aparte paragraaf gaan we in op bi+: dit is een grote groep mensen die op beide geslachten of beide genders valt. Het begrip seksueel script wordt gepresenteerd. Daarnaast is er informatie over parafilie, zoals BDSM (Bondage & Discipline, Dominantie & Submissie), pedoseksualiteit en fetisjisme. Inzicht in de variaties in seksualiteit en gender draagt bij aan het begrijpen van de eigen gevoelens en die van cliënten. De seksuele rechten van de mens worden behandeld alsmede een passende definitie van seksuele gezondheid.
2 Seksualiteit en samenleving
De wetenschap die de seksualiteit tot onderwerp heeft, heet de seksuologie en wordt gevoed door drie wetenschappen: biologie, psychologie en sociologie. In dit hoofdstuk wordt een samenhangende verklaring gezocht voor seksueel en intiem gedrag van mensen. Hoe komt het dat mensen op een bepaalde manier vormgeven aan seksualiteit en intimiteit? Hoe komt het dat jongens en meisjes, mannen en vrouwen, Nederlanders met en zonder migratieachtergrond verschillen in seksueel gedrag en in normen over seksualiteit? Mythes over seks worden biopsychosociaal geanalyseerd. De gendersocialisatie wordt behandeld. De emancipatie van LHBTI-personen wordt behandeld. Bevolkingsonderzoek naar de maatschappelijke acceptatie van seksuele en seksediversiteit wordt weergegeven. De theorie over seksueel script wordt verder uitgewerkt. Dit hoofdstuk gaat over de plek van seksualiteit in de samenleving.Website
De Verdiepingsteksten op de website bieden gedetailleerde informatie over seksualiteit en Islam, Hindostanen, Creolen en orthodox-Christenen.
3 Seksuele ontwikkeling
In dit hoofdstuk wordt de seksuele ontwikkeling van de mens (waaronder de geslachtsontwikkeling) vanaf de geboorte fasegewijs beschreven. Met het begrip seksuele ontwikkeling bedoelen we hier het lichamelijke groeiproces en het psychische leerproces van individuele mensen met betrekking tot seksueel gedrag. De actuele definitie van seksuele gezondheid (Leusink) wordt toegepast op de seksuele ontwikkeling. Daartoe worden verschillende levensfasen beschreven. Heeft een kind seksuele gevoelens? Hoe verloopt de seksuele levensloop bij kinderen, jongeren en volwassenen? De seksuele responscyclus wordt beschreven, alsmede seksuele disfuncties. Naast seksueel gedrag komen verschillen in beleving en standpunten (permissief, restrictief, repressief) aan de orde. Dit hoofdstuk is beperkt tot vraagstukken over de ontwikkeling van seksualiteit en intimiteit en legt daarmee een basis voor H. 4 over Seksuele vorming.Website
Hebben ouderen seks? Hebben mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking andere gevoelens? Is de seksuele ontwikkeling van psychiatrische cliënten gestoord? Welke mogelijkheden hebben mensen met een autismespectrumstoornis in relaties?
4 Seksuele vorming
In dit hoofdstuk komt de seksuele vorming aan de orde. Onder seksuele voorlichting wordt verstaan het overdragen van kennis over seksualiteit. Seksuele en relationele vorming betreft het ontwikkelen van competenties en het overdragen van normen en waarden. Bij kinderen en jongeren spreken we over seksuele vorming, waaronder seksuele voorlichting, seksuele vorming en relationele vorming vallen. Bij volwassenen spreken we over seksuele educatie. De lezer verwerft basisinformatie over communicatietheorie en leert een effectief seksueel vormingsprogramma te ontwerpen en uit te voeren. Er is aandacht voor begeleiding van gebruik van sociale media en voor preventieen voorlichtingsmethodiek op het gebied van soa en hiv. Uitgangspunt is de Verklaring van de seksuele rechten van de mens. De invalshoek is dientengevolge sekspositief, gericht op gendergelijkheid en LHBTI-inclusief.Website
Op de ondersteunende website dit bij het boek wordt seksuele vorming en sekseducatie bij doelgroepen behandeld. Cliënten hebben seksuele rechten. Professionele seksuele educatie is erop gericht dat cliënten bevredigende intieme en seksuele relaties kunnen hebben. Bij alle doelgroepen geldt dat de psychosociale hulpverlener of verpleegkundige er goed aan doet het zwijgen over seksualiteit in de instellingen te doorbreken. Als de hbo-opgeleide professionele hulpverleners seksualiteit bespreekbaar maken, zullen hun cliënten erkenning i.p.v. ontkenning ervaren van hun seksualiteit. Dit wordt uitgewerkt per doelgroep in de Verdiepingsteksten op de website.
5 Seksueel misbruik
In dit hoofdstuk wordt seksueel misbruik behandeld. Als we spreken over het niet respecteren van andermans grenzen in het seksuele contact, zijn er drie belangrijke begrippen in de Nederlandse vakliteratuur: seksueel geweld, seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hoe hanteert de hulpverlener signalen van misbruik? Hoe begeleidt de hulpverlener de cliënt met misbruikervaring in de leefsituatie? Veel cliënten in de hulpverlening zijn slachtoffers van seksueel geweld. Soms werken hulpverleners ook met plegers. Welke gevoelens kan het werken met slachtoffers en plegers oproepen bij de hulpverlener? Welke functie kan de hulpverlener vervullen, wanneer verwijst hij door? Hoe werkt de hulpverlener samen met gespecialiseerde therapeuten als er sprake is van traumatische problematiek?Website
De Verdiepingsteksten op de website gaan uitgebreid in op diagnostiek en behandeling van slachtoffers en plegers van seksueel geweld.
